Car ili upravitelj : politička vlast i ideologija pred pad Carigrada 1453. godine

Vizantija u XV veku olako se shvata kao anahroni zaostatak antičkog ekumenskog carstva, čija su jedina dostignuća doprinos helenske književnosti razvijanju ideja humanizma i renesanse i očuvanje pravoslavlja od uticaja katolicizma.U studiji Car ili upravitelj grčka istoričarka Tonja Kjusopulu odbacuje ovakvo stanovište i nastoji da pokaže da je mala utvrđena enklava u srcu Osmanske imperije, koja je preostala od nekadašnjeg velikog i moćnog vizantijskog carstva, po uzoru na italijanski model prihvatila socijalnu strukturu i političku ideologiju sekularne države-grada, u nadi da će tako osigurati svoj opstanak. U skladu s tim carstvo poslednjih Paleologa predstavljeno je u potpuno drugačijem svetlu od onoga na koje smo navikli kada je o ovoj temi reč.

Tonja Kjusopulu je pokazala da prva polovina 15. veka nije bilo vreme svedeno jedino na paralizu pred mračnom eshatologijom, nego da je i taj period vizantijske istorije poznavao određenu dinamičnost i živahne promene, istina ne tako krupne i drastične, ali ipak dovoljne da kazuju o određenom razvoju i kretanju društva napred.
dr Radivoj Radić, profesor na Odeljenju za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu