HERMAN – Quo vadimus

Posle objavljivanja „Predgovora podravskim motivima“ koji je Miroslav Krleža napisao početkom 1933. godine povodom izložbe grupe Zemlja i crteža Krste Hegedušića, vrlo brzo je reagovao Bogomir Herman, isto tako čuvenim tekstom „Quo vadis Krleža“. Usledila je polemika, znamenita javna rasprava na ljevici, koja je kasnije popularno nazvana i sukobom, u kojoj je M. Krleža „Dijalektičkim antibarbarusom“ produbio, ili bolje reći izoštrio, razlike u pogledima toliko da je usledila intervencija iz samog vrha Komunističke partije kojoj je u to vreme bilo neophodno jedinstvo, u pripremama za očigledno nastupajući rat sa fašizmom.

Razlike u mišljenjima, međusobne kritike, polemike, bili su uobičajena praksa u javnom životu naprednih intelektualaca tog vremena. Na levici one imaju poseban i dalekosežan značaj jer se dešavaju u burnim godinama izgradnje socijalizma u jednoj državi, SSSR-u i u godinama stupanja na istorijsku scenu čizme fašizma i nacional-socijalizma. Poraz radničke klase i komunista u Nemačkoj, njihova nacifikacija, na jednoj i zavođenje diktature proletarijata u liku Staljina i krvavog obračuna sa neistomišljenicima na drugoj strani, predstavljaju istorijski kontekst tog vremena.

Sa današnje distance od devet decenija, posle svih događaja, od katastrofe Drugog svetskog rata, Hladnog rata, a zatim sloma socijalističkih država i poraza ideja komunizma i socijalizma, stvari je moguće posmatrati objektivnije, i sa mnogo više razumevanja. Na tada upućeno pitanje Kuda ideš Krleža danas se može odgovoriti isto tako pitanjem: Kuda smo zalutali? ...