Put u Metohiju : ibarska vojska i Javorska brigada Vojske Kraljevine Srbije u Prvom balkanskom ratu (1912-1913)

Ibarska vojska i Javorska brigada Vojske Kraljevine Srbije u Prvom balkanskom ratu (1912–1913)

Istražujući vojne operacije Ibarske vojske i Javorske brigade od posebne važnosti su nam bili bogati arhivski fondovi Vojnog arhiva u Beogradu. Iako su dokumentarna svedočanstva o vojnim operacijama srpske vojske usled devastacije tokom dva svetska rata i loših uslova čuvanja u kasnijem periodu fragmentarnog karaktera, dokumenti proistekli radom Štaba Vrhovne komande i štabova Ibarske vojske i Javorske brigade u samom ratu, kao i radom Glavnog Đeneralštaba i Ministarstva vojnog u periodu neposrednih ratnih priprema omogućili su nam da rekonstruišemo evolucioni put srpskih ratnih planova protiv Turske i način sagledavanja važnosti Raške oblasti i Metohije za Srbiju, mobilizaciju i koncentraciju srpskih trupa određenih za dejstvovanje na tim pravcima, kao i da rekonstruišemo pripremu, tok i rezultate njihovih borbenih dejstava.Posebno važne informacije o životopisima najznačajnijih srpskih oficira koji su komandovali jedinicama Ibarske vojske i Javorske brigade u balkanskim ratovima, kao i toku njihove oficirske službe pružio nam je arhivski fond dosijea personalnih podataka koji se takođe čuva u Vojnom arhivu.

Na mnoga pitanja na koja dokumentarni izvori ne daju jasne odgovore uspeli smo da odgovorimo i time razrešimo pojedine nedoumice zahvaljujući bogatim svedočanstvima koja se čuvaju prevashodno u ostavštini Milana Ž. Živanovića, pukovnika Stevana J. Ilića i generala Dragutina Milutinovića u Arhivu Srpske akademije nauka i umetnosti. Od posebne važnosti su nam bili neobjavljeni i nedovršeni memoarski spis komandanta Ibarske vojske generala Mihaila Živkovića koji se čuva u Vojnom arhivu, kao i memoari komandanta Istočnog odreda Vojske Kraljevine Crne Gore serdara Janka Vukotića. Romansirani memoari Vojislava Šikoparije koji se kao mlad oficir tokom Prvog balkanskog rata borio u redovima Javorske brigade pružaju živu sliku ratnog zanosa i doživljaja rata mlađe genercije srpskih oficira.Isto tako, izveštaji, sećanja i utisci iz balkanskih ratova uglednog političara i novinara Jaše Tomića predstavljaju živo pripovedanje o ratnim naporima srpske vojske na prostorima Kosova, Metohije i Raške oblasti.