O Stendalu

Za klasika francuske i evropske književnosti Henrija Bejla, širokoj čitalačkoj publici poznatog kao Stendal, što je jedan od njegovih brojnih pseudonima koji je među ostalima uspeo da se izbori za preimućstvo i uđe u istoriju – gotovo nijedan prosečno obrazovan čovek nije mogao da ne čuje.

Ogroman broj ljudi u svetu i našoj zemlji čitao je njegove knjige, pre sve ga roman Crveno i crno – ne samo zato što one predstavljaju deo obavezne školske lektire nego i zato što, budući izuzetno zanimljive i komunikativne – spadaju u dela od kojih često ne beže ni književnosti neskloni a nesavesni đaci.

U književnost verziranijim ljudima, poznat je kao rodonačelnik realizma – i to ne samo francuskog nego, na izvestan način – i ruskog.

Još upućeniji znaju da prepoznaju opise bitaka u Stendalovom Parmskom kartuzijanskom manastiru koji su uticali na Tolstoja, i opise bitaka u Tolstojevom Ratu i miru koji, bez autorovog poznavanja Stendalovog dela, u obliku u kom postoje – ne bi bili mogući.

Viđenje Stendala koje u esejima Stendal o umetnosti i Povodom Kartuzijanskog manastira u Parmi izneo Sreten Marić (zajedno objavljeni u knjizi O Stendalu koju je Službeni glasnik objavio 2009. godine) i za istinske književne znalce, međutim, u mnogo čemu predstavlja otkrovenje, a u celini prvorazredni misaoni podsticaj.

Posmatrajući Stendalovo delo bez robovanja stegama koje nameće strogo svrstavanje literarnih dela u književnoistorijske periode i pravce, Marić nam otvara put u dublje slojeve i motive autorovog stvaralaštva; a kako ističu poznavaoci Marićevog dela, sam postaje „preteča novoj, još nenapisanoj, antiperiodizaciji književnosti, kojoj istorijsko vreme neće biti u centru, već poetika/poetike, ma kada nastajala ili nastajale“